90/2/22
12:0 ص
هدایت و خیام, فقه و فقها 2
صادق هدایت هم در اثارش بیشتر از خیام نیشابوری این مساله ظاهر سازی و عوامفریبی انها را بر ملا ساخته است و دایم هشدار داده است که پیروی از تعالیم انها چیزی جز پرستش خرافات و نیست و این را در کتاب(( توپ مرواری)) خود به نهایت رسانده است . در اثار دیگرش از جمله ((مردی که نفسش را کشت و ابجی خانم و شاهکار بوف کورش , با تمام وجودش به این مساله پرداخته است و تعالیم انان را مانند خیام نیشابوری مورد انتقاد و هجو داده است .
خیام به این موضوع به صورت کلی می نگرد و از مساله را به شکل ابدی و ازلی مطرح می کند و در حالیکه هدایت به عوارض ان بر اجتماع نیم قرن پیش در ایران به طور خاص و کلی از ساسانیان تا دیکتاتوری پهلوی و سیلان ذهنی هدایت بیشتر ایران باستان است و تا حکومت رجاله ها و حمله اعراب و تاثیر انان بر بهشت ایران ان زمان است ,یعنی در حقیقت او فشرده و اصل این دوران را که به قول خودش شاهکاری است و تقریبا یک جریان 3000 ساله است را به جهانیان عرضه می کند و ان هم شراب خالصی است که از وجود پاک هدایت نشات می گیرد و نام ان ((بوف کور)) است .
راوی داستان هر چند تبدیل به بوف کوری شده است و ان هم از نوع کور ظاهر ی نه باطنی , بلکه باطن اوست که می نگارد و قلم بر نوشتن بزرگترین شاهکار ادبی ایران می نماید.
د ر داستان ((مردی که نفسش را کشت)) میرزا حسینعلی شخصی است که پس از تبدیل شدن به یک شاگرد و قدم در راه تعالیم عرفانی میگذارد و شیخ ابوالفضل را به عنوان استاد خود بر می گزیند تا در این راه پر مخاطره نلغزد , ناگهان با شکی عمیق به همه چیز روبرو می شود و می بیند که فردی را که به عنوان استاد عرفانی خود و مرشد راه حق انتخاب کرده است چیزی جز ظاهرسازی و سالوس کاری در وجودش نیست و ان استاد خوش خط و خال که در روبروی شاگردش از خدا و پیغمبر و بهشت و جهنم و ساده زیستی صحبت می کرد خودش در خفا گوشت کبک میخورد و شکم خدمتکار خانه اش را بالا می اورد .
این عوامل او را به رنجی بزرگ می رساند و دست به خودکشی می زند .
این داستان پرمحتوای هدایت , نیز در برخی از رباعیات خیام ظهور یافته است .
(( گویند کسان بهشت با حور خوش است
من می گویم که اب انگور خوش است
این نقد بگیر و دست از ان نسیه بدار
کاواز دهل شنیدن از دور خوش است ))
از نظر خیام نیشابوری مساله دوزخ و بهشت قولی خلاف است و نباید دل در ان بست
حسین هوشیار ساکن خراسان رضوی و شهر رشتخوار هستم . این وبلاگ را تقدیم تمامی علاقه مندان به صادق هدایت مینمایم . امیدوارم که از مطالب ان لذت ببرید.